Het begrip 'beleefdheid' van dit onderzoeksproject is een ander begrip dan dat van de etiquetteboekjes. Daar wordt onder beleefdheid meestal zoiets verstaan als: de ander respectvol benaderen, rekening houden met zijn wensen en ruimte geven. In dit onderzoek houdt beleefdheid niet alleen in dat je een ander respecteert en ruimte geeft, maar ook dat je tot stand brengt dat je elkaar aardig en sympathiek vindt. De definitie van beleefdheid luidt: in je communicatie rekening houden met het gezicht (denk aan uitdrukkingen zoals 'je gezicht laten zien' en 'gezichtsverlies lijden') dat in het geding is. Wanneer mensen met elkaar omgaan, staat hun gezicht - dat van de spreker en geadresseerde, en eventueel ook nog dat van toehoorders - op het spel. Dit gezicht wordt opgevat als een tweeledige basisbehoefte van mensen: enerzijds hebben mensen behoefte aan een eigen domein, aan respect en ruimte; anderzijds kunnen ze zich in volledig isolement niet als mens ontplooien en hebben ze behoefte aan sympathie en betrokkenheid. Het resultaat is dat ze voortdurend bezig zijn met tegengestelde processen: ze houden afstand en zoeken toenadering.

Aan de interactie van mensen ligt dus een dilemma ten grondslag: ze hebben contacten met anderen nodig en ze willen met rust gelaten worden. Dit dilemma is het onderwerp van mijn boek Dilemma's in menselijke interactie; Een inleiding in de strategische mogelijkheden van taalgebruik. Wie geïnteresseerd is in het strategische repertoire waarmee mensen in dit dilemma manoeuvreren, vindt daar alle mogelijkheden op een rijtje.

Dilemma's in menselijke interactie beoogt een theoretische gefundeerdheid te combineren met een niet-triviale analyse van gespreksfragmenten: het is rijkelijk geïllustreerd met Nederlandstalige, aan de actualiteit of aan eigen onderzoek ontleende voorbeelden. Het boek is gesitueerd in een samenleving met een verscheidenheid aan mensen. Er wordt ruime aandacht besteed aan de strategische repertoires van vrouwen en mannen en aan interculturele communicatie. Het boek eindigt met de constatering dat het dilemma in de menselijke interactie niet alleen een dilemma is in de communicatie, maar ook een dilemma in de macht. 

Dilemma's in menselijke interactie is in de eerste plaats bestemd voor studenten in het hoger onderwijs die communicatievakken volgen. Elk hoofdstuk bevat daartoe ook een aantal oefeningen. Het boek kan verder interessant en leerzaam zijn voor iedereen die professioneel of persoonlijk in het gesprek, de basisvorm van de menselijke communicatie, geïnteresseerd is. Het kan in trainingen gebruikt worden voor politieagenten of treinconducteurs, tekstschrijvers of psychologen, voor baliemedewerkers of verpleegkundigen, huisartsen of juristen, onderwijsgevenden of opvoedkundigen, politici of mensen die werkzaam zijn in de ouderenzorg. Omdat het een evaluatie van de beleefdheidstheorie bevat, is het ook voor wetenschappelijk geïnteresseerden van belang. 

Bij dit boek is een - voor docenten en trainers bestemde - Uitwerking van de oefeningen beschikbaar.

Meer informatie over dit project? Lees het boek Dilemma's in menselijke interactie of het artikel Beleefdheid als communicatief principe, dat de hoofdlijnen van het boek betreft [icon name=icon-caret-right]

U kunt uw kennis nog verdiepen door het artikel Adolescents involved in the formation of identity in multicultural settings te lezen [icon name=icon-caret-right] Dit artikel vergelijkt de beleefdheid van vier groepen jongeren: Nederlandse jongeren met of zonder een achtergrond van migratie uit Turkije en Deense jongeren met of zonder een achtergrond van migratie uit Turkije. De resultaten worden vergeleken met eerdere momentopnames van de beleefdheid van jongeren. De uitkomst is dat de zogenaamde respectbeleefdheid - de beleefdheid die de ander ruimte geeft - afneemt, terwijl het taalspel - de beleefdheid waarmee je je gezicht laat zien en op sympathie hoopt - toeneemt.